Greta
Moja dwumiesięczna rezydencja w Goyki 3 jest poświęcona poszukiwaniom kobiet różnych narodowości, które – przed i w czasie II wojny światowej – trafiły do więzień i obozów koncentracyjnych jako tzw. więźniarki asocjalna albo kryminalne.
Ich doświadczenia nie istnieją w polskiej pamięci zbiorowej. W ich przypadku trudno nawet mówić o „powojennym przemilczeniu”. Życiorysy moich bohaterek nigdy dla nikogo nie były cenne. Traktowano je jak „element”, „margines” – ludzi zbędnych, którzy słusznie ponieśli karę. Stygma „aspołeczności” przetrwała wojnę. Nadal jest bardzo silna.
Jedną z takich osób była Greta urodzona w maleńkiej wsi Kiefkohl (Krzywe Koło) niedaleko Gdańska. W dokumentach wpisywano jej narodowość niemiecką i wyznanie ewangelickiej. Jej rodzice mieszkali na stałe w Gdańsku. Matka Klara zmarła jeszcze na początku lat trzydziestych XX wieku, a ojciec Paul był na rencie inwalidzkiej jako osoba niewidoma. Greta nie miała rodzeństwa i jak wynika z jej dokumentacji obozowej już wtedy pozostawała bez środków do życia. Od 1934 roku mogła być sklasyfikowana jako „wymagająca sterylizacji”. Po pierwsze – zgodnie z Ustawą o ochronie przed potomstwem dziedzicznie chorym „ślepota” ojca była „stanem chorobowym” kwalifikującym do zabiegu także potomków i potomkinie. Po drugie – od 1937 roku Greta pozostawała pod kontrolą policyjną jako pracownica seksualna. Nie wiadomo, kiedy przeprowadziła się do Hamburga-Altony i zamieszkała na Lohestrasse 26 u niejakiego Richtera. Aresztowana przez Kripo Hamburg już w styczniu 1942 roku została przetransportowana do obozu kobiecego Ravensbrück. Ponad pół roku później przewieziono ją do KL Auschwitz w pierwszym transporcie kobiecym do tego obozu. Już w lipcu przebywała w karnej kompanii kobiet Budy-Bór, skąd uciekła razem z inną więźniarką – pracownicą seksualną o imieniu Hildegard. Siedem dni po nich uciekły kolejne trzy więźniarki. Nie tylko więźniarki polityczne uciekały z Auschwitz.
W zachowanych telegramach nazistowskiej policji wzywających wszystkie jednostki do poszukiwania zbiegłych kobiet zachował się opis wyglądu Grety: 1,51 m wzrostu, szczupła, brązowe włosy, twarz owalna, niebieskie oczy i mały nos. Nie miała znaków szczególnych. Zwracano uwagę, że została aresztowana ze „zachowania aspołeczne (prostytucja)”. W momencie ucieczki była ubrana w niebieską sukienkę obozową z biało-niebieskim fartuchem.
Po dwóch miesiącach od ucieczki Gretę aresztowano ponownie w Hamburgu. Po krótkim śledztwie została przewieziona do obozu Auschwitz-Birkenau. W czerwcu 1944 jeszcze żyła, na co wskazują badania ginekologiczne wykonane w obozie KL Auschwitz-Birkenau. Kilkukrotnie skierowano ją – podobnie jak inne więźniarki na badania cytologiczne. Najprawdopodobniej w celu wyselekcjonowania nowych kobiet do obozowych domów publicznych. Na początku sierpnia Gretę przetransportowano do Ravensbrück – ważyła 54 kg. Ostatni wpis na karcie zdrowia z nowego obozu pochodzi z końca sierpnia i wskazuje na ostre problemy żołądkowe. Później ślad się urywa i nie wiadomo, jakie były dalsze losy Grety. Popatrzcie na to zdjęcie, być może ktoś z Was ją rozpozna, być może wspólnie możemy uzupełnić tę opowieść.
